I N F O R M A C J A
o obszarach szczególnie narażonych na związki azotowe pochodzenia rolniczego zlokalizowanych na terenie
Gminy Barlinek
Gospodarstwo rolne realizując proces produkcji żywności, pasz dla zwierząt i surowców rolnych, zużywa duże ilości składników nawozowych, z których tylko część zostaje przetworzona na produkty roślinne i zwierzęce. Pozostała ilość jest niewykorzystana i ulega kumulacji w glebie, migruje do wód powierzchniowych i gruntowych oraz do atmosfery. Są to w szczególności azot i fosfor, które wpływają na poziom produkcji rolnej, a jednocześnie mogą stanowić poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego - szczególnie dla jakości wód.
W warunkach nadmiernego wzbogacenia wód azotem i fosforem dochodzi do ich eutrofizacji, co może objawiać się gwałtownym rozwojem fitoplanktonu (glonów, sinic). Rezultatem zaś jest degradacja wód znacznie ograniczająca wykorzystanie ich do celów bytowych, gospodarczych i rekreacyjnych.
Rolnictwo zanieczyszcza wodę przede wszystkim poprzez niewykorzystane składniki środków ochrony roślin i nawozów (naturalnych i mineralnych), miejsca składowania i przechowywania odchodów zwierzęcych (stałych i płynnych) w pobliżu obór, chlewików i kurników, wybiegi dla zwierząt i drobiu oraz miejsca spływu wód z terenu zagród, jak również miejsca składowania kiszonki.
W chwili przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wprowadzona została tzw. Dyrektywa Azotanowa, która na podstawie badań jakości wody ma na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód powodowanego przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, uznając je za główną przyczynę zanieczyszczenia, wyznacza obszary wrażliwe na zanieczyszczenie związkami pochodzenia rolniczego oraz obszary szczególnie narażone (OSN).
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie opracował program działań naprawczych mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Celem programu jest przywracanie standardów jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, pozostałych wód zlewni wykazujących eutrofizację oraz wód podziemnych.
W obrębie Gminy Barlinek program odnosi się do rzeki Płoni, która wykazuje eutrofizację wód, co może powodować, że jakość wód powierzchniowych i podziemnych nie będzie odpowiadać wymaganym standardom.
Wody wrażliwe reprezentują najpłytsze systemy wodonośne, najbardziej narażone na zanieczyszczenie. Zaliczono do nich również wody pierwszych poziomów wodonośnych występujące w zlewniach, dla których istnieje zagrożenie zanieczyszczeniem.
Obszary wód podziemnych wrażliwych stanowią wody podziemne na obszarze górnej części zlewni rzeki Płoni o powierzchni 61 km2 i środkowej części zlewni rzeki Płoni o powierzchni 532,1 km2. Natomiast obszary szczególnie narażone /OSN/ obejmują zlewnię rzeki Płoni od źródeł do 18,0 km o powierzchni 925,42 km2.
Obszary szczególnie narażone /OSN/
oraz obszary wód podziemnych wrażliwych obejmują:
w całości: miasto Barlinek (obręb 1 i 2),
obręb Osina
obręb Żydowo
obręb Równo
... obręb Płonno (częściowo)
obręb Moczkowo
obręb Ożar
Szczegółowy wykaz obrębów i działek ewidencyjnych położonych w granicach obszaru szczególnie narażonego oraz obszarów obejmujących wody podziemne wrażliwe zawiera Załącznik nr 2 i 3 do Rozporządzenia nr 1/2008 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie z dnia 19 marca 2008r. w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 34, poz. 665).
Program realizowany w latach 2008 - 2012 obejmuje następujące działania:
1) poprawa praktyki rolniczej, obejmująca środki zaradcze związane z poprawą procesów nawożenia, gospodarki nawozami i gospodarki gruntami w gospodarstwach rolnych
2) szkolenia rolników i doradztwo dla gospodarstw rolnych w zakresie dobrych praktyk rolniczych
3) kontrola wypełniania przez rolników obowiązków wynikających z programu
4) monitoring skuteczności programu działania
5) pomoc rolnikom w realizacji obowiązkowych środków zaradczych.
Każdy rolnik gospodarujący w OSN może:
- uzyskać informacje lub zdobyć wiedzę w zakresie dobrych praktyk rolniczych, w Zachodniopomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach,
- uzyskać pomoc przy opracowaniu konkretnych planów nawozowych, w Okręgowych Stacjach Chemiczno-Rolniczych W Szczecinie i Gorzowie Wlkp.
- uzyskać pomoc w zakresie prowadzenia rejestrów prac polowych, opracowaniach bilansu azotu, w ZODR W Barzkowicach,
- uzyskać pomoc i informacje w celu pozyskania środków finansowych na inwestycje w zakresie ochrony środowiska w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Każdy rolnik znajdujący się w OSN powinien:
- ustalić działania ochronne, jakie powinien podjąć w gospodarstwie unikając przy tym strat w dochodowości,
- przy pomocy doradców rolniczych przygotować coroczne plany nawożenia wraz z bilansami azotu,
- prowadzić pełną dokumentację działań agrotechnicznych, co umożliwi obliczenie zużycia kg NKP/ha użytków rolnych,
- zmodernizować lub zbudować płyty gnojowe i zbiorniki do gromadzenia gnojówki lub gnojowicy nie powodujące strat związków azotu i ich przedostawania się do wód.
Analiza specyfiki obszaru zlewni rzeki Płoni wykazuje istotne korzystanie z jej wód, m. in. poprzez: zaopatrzenie ludności w wodę, rekreację i wypoczynek, rybactwo śródlądowe i hodowlę ryb, nawodnienia różnego rodzaju użytków rolnych lub innych obiektów, jak również pobór wody do celów produkcyjnych, co sprawia, że ich jakość jest szczególnie istotna.
Biorąc pod uwagę rolniczy charakter terenu (grunty orne stanowią 60% powierzchni zlewni), lokalizację ferm trzody chlewnej i hodowli bydła oraz zły stan jakościowy wód powierzchniowych, występujące wody podziemne są przede wszystkim, silnie zagrożone pod względem jakości, głównie przez nawozy stosowane w rolnictwie oraz zanieczyszczenia niesione przez wody powierzchniowe.
Pomimo, iż Płonia jest odbiornikiem znacznych ilości ścieków odprowadzanych w sposób bezpośredni lub pośredni poprzez jej dopływy, główną przyczyną jej złego stanu czystości jest przede wszystkim silny wpływ rolnictwa. W wodach rzek przekraczane są graniczne wartości wskaźników wskazujących na eutrofizację tych wód - azot i fosfor, pochodzący głównie z działalności rolniczej. Ponadto zlewnia rzeki Płoni posiada wyjątkowo urodzajne gleby, a rolnictwo stanowi tu dominującą funkcję gospodarczą, co pociąga za sobą określone ujemne skutki dla środowiska wodnego. Rolniczy charakter dorzecza Płoni pozwala sądzić, że obszarowe źródła zanieczyszczeń(np. odpływy z terenów rolniczych) stanowią, dużo większe zagrożenie dla jakości wód, niż źródła punktowe (np. ścieki, wody chłodnicze lub kopalniane).
Na skutek zbyt dużego wymycia azotanów zmniejsza się stężenie azotu, w związku z tym wody podziemne stają się niezdatne do spożycia przez ludzi i zwierzęta, a ponadto azotany mogą dodatkowo przyczyniać się do degradacji wód następnych poziomów wodonośnych.
Picie wody zawierającej nadmiar azotanów (przechodzących w azotyny) jest groźne dla zdrowia ludzi i zwierząt. U dzieci może powodować sinicę, a u dorosłych być przyczyną chorób nowotworowych. Zwierzęta mogą ulegać zatruciu m.in. u bydła następuje spadek mleczności i poronienia. W zanieczyszczonej wodzie mogą być ponadto chlorki, siarczany, fosforany, mangan, żelazo, metale ciężkie czy też bakterie chorobotwórcze.
